قاعدگي (پريود) يكي از مراحل بلوغ در دختران است. قاعدگي مانند بسياري از علايم ديگر بلوغ ممكن است براي دختران گيج كننده باشد. بعضي از دختران ممكن است به نوعي از آن ترس داشته باشند يا نگران آن باشند. بسياري از دختران و پسران درك كاملي از دستگاه تناسلي زنان و چگونگي كاركرد آن در طي يك دورة قاعدگي ندارند و همين موضوع قاعدگي را براي آنان اسرارآميز جلوه مي‌دهد.
دوران قاعدگي يكي از مهم ترين دوره‌هاي زندگي هر خانمي است و از آنجا كه به طور معمول، خانم ها را يك هفته در ماه درگير مي كند، اهميت ويژه‌اي دارد.بروز اولين قاعدگي در دختران جوان نبايد موجب ترس و نگراني آنها شود. اين امر نشان مي دهد كه آنها سالم هستند و آمادگي مادر شدن را در آينده دارند.
در ضمن مادر و خواهر بزرگ تر، اولياي مدرسه و معلمان بهداشت مي توانند درباره اين پديده با نوجوانان صحبت كرده و نگراني و ترس آنها را برطرف كنند و به آنها توضيح دهند كه قاعدگي نه تنها بيماري نيست، بلكه امري ضروري و طبيعي براي بدن است، اگرچه ممكن است به ظاهر موجب ناراحتي شود.
يك دورة قاعدگي مدت زمان اولين روز خونريزي در يك ماه تا اولين روز خونريزي در ماه بعد است. مثلاً اگر اولين خونريزي دختري در ۸ ارديبهشت باشد و روز اول خونريزي بعدي وي در ۲ خرداد باشد دورة قاعدگي او ۲۴ روز طول كشيده است (از ۸ ارديبهشت تا ۱ خرداد).
بلوغ و قاعدگي
زمانيكه دختري به بلوغ مي رسد (معمولاً در سنين۸ تا ۱۳ سالگي)، بدن و ذهن در بسياري جهات شروع به تغيير و تحول مي‌كند. هورمونها در بدن رشد فيزيكي جديدي را آغاز مي‌كنند، مثلاً پستانها شروع به رشد مي‌كنند. حدود۲ الي ۵/۲ سال بعد از شروع رشد پستانها، اولين خونريزي قاعدگي در يك دختر اتفاق مي افتد. حدود ۶ماه قبل از آغاز اولين دورة قاعدگي، دختر ممكن است متوجه افزايش ترشح از دستگاه تناسلي خود شود كه مسأله‌اي شايع در ميان دختران است و نبايد از آن نگران باشد مگر آنكه اين ترشحات بسيار بد بو باشد يا باعث خارش گردد. اولين قاعدگي زماني اتفاق مي‌افتد كه همة اجزاء دستگاه تناسلي دختر بالغ شده باشند و بتوانند با يكديگر كار كنند.
به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، دختر بچه‌ها در بدو تولد با تخمدانها، رحم و لولههاي تخمداني يا لوله هاي فالوپ (لوله‌هايي كه در ادامة رحم در دو سمت تا تخمدانها كشيده مي شوند) به دنيا مي آيند. تخمدانها تخم مرغي شكل هستند و در دو طرف رحم در پايين شكم كه لگن ناميده ميشود، قرار مي‌گيرند و حاوي هزاران تخمك هستند. دو لولة تخمداني (فالوپ)، لوله هايي نازك و دراز هستند درست مثل يك رشته ماكاروني (البته كمي ضخيم‌تر) كه داخل آن سوراخ باشد. هر لولة فالوپ از رحم به سمت يك تخمدان كشيده ميشود. رحم به شكل يك گلابي وارونه است كه در وسط لگن قرار دارد. ديوارة رحم از عضلات قوي تشكيل شده است و وظيفة آن نگهداري از جنين در حال رشد است. پس از كامل شدن جنين، رحم با عضلات قوي خود، جنين را به بيرون مي‌فرستد و بدين ترتيب جنين با عبور از داخل واژن (عضوي كه از دهانة رحم تا بيرون بدن امتداد مي‌يابد) از بدن بيرون مي‌آيد و بدين وسيله نوزاد متولد ميشود.
با بلوغ دختر، هورمونهايي از هيپوفيز (يكي از غدد موجود در مغز) ترشح ميشود كه اين هورمونها تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهاي زنانه مي‌كنند. اين هورمونهاي زنانه استروژن و پروژسترون ناميده ميشوند كه اثرات زيادي در بدن دختر دارند و به رشد جسمي و بالغ شدن او كمك مي كنند.
پس شروع دوره هاي قاعدگي يك دختر، در هر ماه يك تخمك كوچك –بسيار كوچك كه با چشم ديده نمي‌شود- از درون تخمدان آزاد ميشود كه به اين عمل تخك گذاري مي‌گويند. تخمك وارد لولههاي فالوپ ميشود و از طريق آن به سمت رحم حركت مي‌كند. اگر در طي اين مسير تخمك توسط يك اسپرم مرد بارور شود تخم ايجاد ميشود و تخم به سمت رحم رفته و در آنجا لانه گزيني مي‌كند و با چسبيدن به ديوارة رحم شروع به بزرگ شدن و رشد مي‌نمايد تا در پايان ۹ماه به يك نوزاد كامل تبديل شود.
در صورتيكه تخمك با اسپرم برخورد نداشته باشد – مسأله‌اي كه در اكثر دروه‌هاي قاعدگي اتفاق مي‌افتد- تخمك بارور نمي‌شود و از بدن دفع ميشود. در اين صورت رحم كه خود را آماده پذيرايي از تخم بارور كرده بود و با اضافه كردن مخاطات خود را براي لانه گزيني تخم آماده نموده بود، با تشكيل نشدن تخم (بارور نشدن تخمك) به حالت اول خود برمي‌گردد و براي اين كار مخاطات و بافت اضافي رحم شروع به ريزش مي‌كند. ريزش بافت و مخاطات كه خوني است همان خونريزي قاعدگي است. بايد توجه كرد كه همانطوريكه توضيح داده شد، خونريزي قاعدگي فقط شامل خون نيست بلكه بافت اضافي و مخاطات خوني است كه از رحم به بيرون ريخته ميشود.
اين وقايع هر ماه يكبار اتفاق مي‌افتد. رحم خود را براي پذيرش تخم در طي يك ماه به تدريج آماده مي‌كند و در نتيجه مخاطات و بافت اضافي در داخل آن بوجود مي‌آيد. در حدود اواسط يك دوره قاعدگي تخمك گذاري انجام ميشود كه در صورت عدم باروري تخمك با اسپرم مرد، در انتهاي ماه همة بافت‌ها و مخاطات اضافي رحم به همراه تخمك به صورت خونريزي قاعدگي از بدن خارج ميشود و اين وقايع ماهانه ادامه مي‌يابد تا اينكه زن در حدود سن ۵۰سالگي به يائسگي برسد. يائسگي به اين معني است كه زن همة تخمك‌هاي موجود در تخمدانها را آزاد كرده است و ديگر تخمك ندارد. بنابراين دوره‌هاي قاعدگي نيز تمام ميشود و ديگر امكان بچه‌دار شدن براي او نيست.
خونريزي قاعدگي هر چند وقت يك بار تكرار ميشود؟
همانگونه كه سن شروع بلوغ در دختران متفاوت است، دوره‌هاي قاعدگي نيز براي دختران متفاوت است. دورة زماني ميان دو خونريزي را دورة قاعدگي مي‌گويند. دورة قاعدگي براي بعضي دختران ممكن است ۲۸روز، براي بعضي ديگر ۲۴روز، ۳۰روز و يا حتي ۳۵روز طول بكشد. حتي اين زمان از يك دوره تا دورة بعد ممكن است فرق داشته باشد.
دختران نوجوان و جوان ممكن است قاعدگي نامنظم داشته باشند كه بخصوص در اولين دوره‌هاي قاعدگي بيشتر ديده ميشود. براي مثال يك دختر كه به تازگي قاعده شده است ممكن است ۲ماه متوالي دورهاي ۲۸روزه داشته باشد و در طي يك ماه بعد هيچ خونريزي نداشته باشد يا حتي دو خونريزي متوالي با فاصلة زماني بسيار كم بين آنها داشته باشد. معمولاً پس از چندين ماه، دوره‌هاي قاعدگي از نظم بهتري برخوردار ميشود امّا بعضي از زنان حتي تا بزرگسالي نيز دوره‌هاي نامنظم دارند. با گذشت زمان و آشنايي بيشتر دختر با شرايط دوره‌هاي قاعدگي خود، معمولاًً دختران مي‌توانند دورة خونريزي بعدي خود را حدس بزنند.
خونريزي به چه ميزان است و چند روز طول مي كشد؟
مدت زمان خونريزي نيز ثابت نيست و ممكن است تغيير كند. بعضي دختران فقط ۳-۲روز خونريزي دارند.
بعضي ديگر ممكن است ۷روز و يا حتي بيشتر خونريزي داشته باشند.
مقدار خونريزي نيز ممكن است متفاوت باشد. بعضي از دختران آنقدر مقدار خونريزي اندكي دارند كه حتي ممكن است شك كنند كه آيا قاعده شده‌اند يا نه. بعضي ديگر ممكن است خونريزي شديدتري داشته باشند. براي اكثر دختران خونريزي در حد چند قاشق غذاخوري تا كمتر از نصف يك استكان (حدود ۱۲۰ميلي‌ليتر) است كه ممكن است زياد به نظر آيد ولي طبيعي باشد. خونريزي بسيار شديد در طي قاعدگي امكان پذير است اما شايع نيست. در واقع ممكن است خونريزي بسيار شديدتر از معمول، نشاندهندة اشكالات انعقادي خون باشد كه نيازمند مراجعه به پزشك و بررسي بيشتر است.
بايد متوجه بود كه حتي از يك ماه به ماه بعد ممكن است مقدار خونريزي و تعداد روزهاي خونريزي در يك دختر متفاوت باشد. در صورتيكه از بي‌نظمي و يا مقدار خونريزي خود نگراني داريد بهتر است تا با يك پزشك مشورت كنيد.
دل پيچه، ناخوشي قبل از قاعدگي و جوش
- بعضي از دختران ممكن است در حوالي قاعدگي دچار تغييرات بدني و احساس شوند. دل پيچه‌هاي قاعدگي بسيار شايع است. در حقيقت بيش از نيمي از زناني كه قاعده ميشوند مي‌گويند كه در طي چند روز اول قاعدگي دچار دل‌پيچه ميشوند. پزشكان فكر مي‌كنند كه علت اين دل‌پيچه‌ها ماده‌اي به نام پروستاگلندين باشد كه باعث انقباض عضلات رحمي ميشود.
انقباض عضلاني ممكن است مبهم، دردناك، تيركشنده و يا شديد باشد و گاهي ممكن است در پشت يا حتي پاها و يا در شكم احساس شود. معمولاً با افزايش سن شدت اين دل‌پيچه‌ها كمتر ميشود و حتي ممكن است كاملاً از بين بروند. بعضي از داروهاي بدون نياز به نسخه مانند استامينوفن، ايبوپروفن و مفناميك اسيد مي‌تواند اين دل‌پيچه‌ها را از بين برد. قرار دادن يك حولة گرم يا يك دوش گرم ممكن است به تسكين دل‌پيچه‌ها كمك كند. داشتن فعاليت جسمي مناسب در كل طول دورة قاعدگي معمولاً باعث كاهش شدت دل‌پيچه ميشود. در صورتيكه اين اقدامات كمكي نكرد مي‌توانيد با پزشك خود مشورت نماييد.
- بعضي از دختران احساس مي‌كنند كه در طي چند روز يا هفته قبل از قاعدگي ناراحت، بي حوصله و افسرده و يا بشيار حساس شده‌اند. ممكن است بيش از معمول گريه كنند و يا به راحتي عصباني شوند.
بعضي ديگر ممكن است مشتاق به خوردن غذاهاي خاص شوند. ابن علائم معمولاً در چند روز پس از اتمام قاعدگي بهبود مي‌يابد. به اين علائم ناخوشي قبل از قاعدگي مي‌گويند. علت ناخوشي قبل از قاعدگي تغييرات هورموني است. افزايش و كاهش هورمونهاي زنانه در طي يك دورة قاعدگي مي‌تواند باعث تغييرات جسماني و احساسي دختر شود. به همين دليل بعضي از دختران دچار علائم جسمي نيز ميشوند. مثلاً ممكن است احساس كنند كه پف كرده‌اند يا پستان آنها متورم شده است و دردناك است و يا دچار سردرد شوند.
پزشكان معمولاً توصيه مي‌كنند كه دختران به ورزش و فعاليت بدني بپردازند. بعضي از داروها نيز مي‌توانند كمك كننده باشند كه توسط پزشك تجويز ميشود.
- بعضي از دختران در زمانهاي خاصي از دورة قاعدگي دچار تشديد جوش و آكنه بدن ميشوند كه اين هم به علت تغييرات هورموني در بدن است. اين مشكل معمولاً با افزايش سن بهبود قابل ملاحظه‌اي پيدا مي‌كند.
تامپون و نوار بهداشتي
پس از شروع قاعدگي شما نياز داريد كه از وسيله‌اي براي جذب خون استفاده كنيد. براي اين منظور مي‌بايستي تامپون و يا نوار بهداشتي تهيه كنيد. براي انتخاب نوع نوار بهداشتي مي‌توانيد با پدر و مادر، معلمان بهداشت و يا خواهر بزرگتر خود مشورت كنيد. نوار بهداشتي در بسياري از داروخانه‌ها و سوپر ماركت‌ها قابل تهيه است.
تسكين علائم پيش از قاعدگي
نشانگان پيش از قاعدگي (PMS) بسياري از زنان را پيش از شروع قاعدگي مبتلا مي‌كند. علائم اين سندروم از جمله ممكن است شامل نوسان خلق، خستگي، بي‌خوابي، دل‌آشوبه و درد عضلاني باشد.
اين توصيه‌ها را براي تخفيف علائم سندروم پيش از قاعدگي در نظر داشته باشيد:
- روزانه يك مولتي‌ويتامين حاوي اسيد فوليك، و مكمل كلسيم به همراه ويتامين D مصرف كنيد.
- به مقدار كافي ورزش كنيد.
- يك رژيم غذايي سالم شامل غلات سبوس‌دار، ميوه و سبزي، پيش و در حين پريودتان مصرف كنيد.
- از نمك، قند، كافئين و سيگار به خصوص با علائم PMS پرهيز كنيد.
- سعي كنيد كه هشت ساعت در شب بخوابيد.
- با صحبت كردن با دوستان‌تان، ورزش كردن و نوشتن يادداشت‌هاي روزانه استرس را تخفيف دهيد.
- از مسكن‌هاي معمول براي تخفيف درد بدن، عضلات، سردرد و چنگه‌هاي شكمي دردناك استفاده كنيد .
اختلال قاعدگي در نوجوانان
آخرين مرحله بلوغ در دختران، قاعدگي است كه در اين مرحله هورمونهايي از هيپوفيز (يكي از غدد موجود در مغز) ترشح ميشود كه تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهاي زنانه مي‌كند كه اين هورمونها استروژن و پروژسترون ناميده ميشوند و اثرات زيادي در بدن دختران داشته و رشد جسمي و بالغ شدن آنها را سبب ميشود.
بهترين راه‌حل بهبود و ادامه تنظيم قاعدگي را توجه به رژيم غذايي مناسب ذكر كرده و مي‌افزايد: در اين دوران مصرف مواد قندي با شيريني بالا و چربي‌ها، بسيار مضر هستند.
دختران در اين زمان بايد تا جايي كه ممكن است از خوردن غذاهاي حاضري (فست‌فودها) و موادي كه حاوي مواد افزاينده‌اند خودداري كنند چرا كه تمامي اين مواد باعث تغييرات هورموني در بدن ميشود كه باعث به هم خوردن سيستم تعادل هورموني و در نتيجه كمبود يا اختلال در عملكرد مناسب تخمدان ميشود و از آنجا كه تمامي رشد اعضاي بدن، بخصوص قد، سينه‌ها و شكل‌گيري اندام در اين برهه اتفاق مي‌افتد، با عدم كنترل مناسب، چاقي‌هاي موضعي هنگام بلوغ و پايدار ماندن تغييرات بدني، عارض ميشود كه به رژيم غذايي مقاوم ميشوند.
همچنين مصرف بيش از حد مواد چربي (سوسيس، كالباس، سس‌ها و چاشني‌هاي مصنوعي) از دلايل رشد بيشتر موهاي زائد است .
اختلال در نظم قاعدگي
تحقيقات نشان داده يكي از مسائل مهمي كه در زمان بلوغ براي دختران جوان مشكل‌ساز ميشود، اختلال در نظم قاعدگي (پريود) دختران است و از آنجا كه هنوز محور مغز تخمدان تكامل پيدا نكرده است ممكن است فرد تا چندين ماه دچار ديركرد پريود شود يا به صورت نامنظم و به صورت لكه‌بيني دچار خونريزي شود. بهترين راهكار «حفظ آرامش» است . در اين سن تغييرات هيجاني همراه بحران‌هاي روحي مي‌تواند مسائل را تشديد كند.
گاهي از سوي برخي پزشكان به دختران جوان، قرصهاي ضدبارداري تجويز ميشود كه بايد گفت مصرف اين قرص‌ها نه تنها كمكي به وضعيت فرد نخواهد كرد بلكه براي وي پريودي مصنوعي و كوتاه مدتي را به همراه خواهد داشت كه طي آن هورمون اضافه‌اي نيز به بدن تحميل ميشود.
مصرف قرصهاي ضدبارداري را در صورت صلاحديد پزشك، فقط در مواقع خونريزيهاي زياد و ظهور كيست‌هاي تخمداني توصيه مي‌كند.
همچنين بهتر است يك تا ۲ سال پس از شروع پريود فرصت تنظيم سيكلهاي قاعدگي به بدن داده شود و در اين دوران فرد با مصرف رژيم‌هاي غذايي مناسب، ورزش آهسته و پيوسته (يوگا و مديتيشن) و جلوگيري از افزايش وزن و رژيم‌هاي غذايي توخالي، كاهش وزن و تناسب اندام را در كارهاي خود بگنجاند.
اختلالات انعقادي
برخي اوقات اختلالات انعقادي در خانواده‌‌ها به صورت نهفته وجود دارد كه با شروع پريود در دختران جوان، خود را نشان مي‌دهند به همين دليل پريودهاي طولاني مدتي كه در سونوگرافي، دليل خاصي نيز ندارند (كيست تخمدان)، حتما بايد اختلالات انعقادي بررسي و جهت درمان كم‌خوني اقدام شود. درد پريود امري اجتناب‌ناپذير است و سيكل‌هايي كه همواره همراه با تخمك‌گذاري صورت مي‌گيرند خواه ناخواه درجاتي از اين درد شكم را در زمان پريود (قاعدگي) دارد.
به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، يكي از دلايل تشديد درد قاعدگي مي‌تواند به دليل چرخ محور رحم به صورت آناتوميك باشد، يعني از آنجا كه رحم در حالت عادي به سمت جلو خم است، اين حالت در برخي بيش از حد معمول است، به همين دليل زاويه و گردن رحم مقداري بسته شده و خروج خون با اشكال مواجه ميشود.
بنابراين دردهاي پريود به دليل افزايش انقباضات رحمي، براي تسهيل خروج خون بيشتر است كه طبق نظر پزشك، چگونگي مراحل استراحت در اين ايام به فرد توصيه ميشود.
همچنين گرم كردن موضعي و استفاده از مسكن‌هايي كه مقدار درد و خونريزي را به ميزان قابل توجهي مي‌كاهند از راههاي بهبود است. گفته ميشود داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي همچون ديكلوفناك، ايندومتاسين و ايبوپروفن مي‌توانند در كاهش اين عوارض موثر باشند.
رژيم غذايي مناسب
برخلاف اين كه زنان در زمان قاعدگي ميل به خوردن سبزي و ميوه‌جات ندارند، ولي در اين ماه، رژيم غذايي پركلسيم و پروتئين‌دار و پرهيز از نمك و شيريني‌جات مي‌تواند تا حد زيادي در روند بهبود موثر باشد، مصرف برخي از داروهاي گياهي همچون «رازيانه» و قرصهاي جديد evening prime rose oil نيز بسيار موثرند.
ميزان خونريزي بستگي به اندازه رحم دارد و بيش از ۸۰ سي‌سي آن در طول يك دوره از عادت ماهانه غيرطبيعي است و ممكن است منجر به كم‌خوني شود. بخصوص كه در تغذيه ايراني، مواد حاوي پروتئين يا آهن با موادي همچون «نان» تركيب و باعث كاهش ميزان جذب آهن ميشود.
كيست‌هاي تخمدان
«PCOD» (بيماري تخمدان‌هاي پلي‌كيستيك) است. در اين بيماري كيست‌هاي ريز به صورت محيطي در اطراف تخمدان وجود دارد و به دليل اختلال تخمك‌گذاري و ناشي از اختلالات هورموني وارد بدن شده و ميزان ترشحات هورمون مردانه را افزايش داده و در نتيجه باعث بروز ناباروري‌هاي بعدي ميشود كه از مشخصه‌هاي آن، تغييرات هورموني در آزمايشات، فاصله‌هاي زياد زمان پريود، چاقي و جوش‌هاي صورت مقاوم به درمان است.
البته با توجه به ضرورت استحمام در زمان قاعدگي، ولي ورزش «شنا» در اين دوران توصيه نمي‌شود.
با توجه به اين كه «تامپون» وسيله‌اي براي عدم خروج خون است، ولي استفاده از اين روش جهت شنا، توصيه نمي‌شود چراكه باعث ميشود خون به داخل لگن برگردد و بروز برخي از عفونت‌هاي پنهان، چسبندگي‌هاي داخل لگن و نازايي را براي فرد ايجاد كند.
اختلالات قاعدگي
يك سيكل (دوره) قاعدگي طبيعي معمولا بين ۲۱ تا ۳۵ روز طول مي كشد. در صورتيكه زمان يك سيكل كمتر از ۲۱ روز يا بيشتر از ۳۵ روز باشد، بايد براي بررسي بيشتر به پزشك مراجعه نماييد. طول يك سيكل قاعدگي تعداد روزها از زمان اولين روز شروع خونريزي تا اولين روز شروع خونريزي در سيكل بعد است.
- طول سيكلهاي قاعدگي معمولا با اختلاف يك يا دو روز از يك سيكل به سيكل ديگر متفاوت است . بخصوص در سنين پايين تر و در اوايل بلوغ اين نامنظمي بيشتر ديده مي شود و معمولا با افزايش سن، نظم سيكلها افزايش مي يابد. در صورتيكه سيكلهاي تقريبا منظم داشته ايد و اخيرا اختلاف تعداد روزهاي سيكلها از يك سيكل به سيكل ديگر بيشتر از ۷ روز شده است و اين نامنظمي در چند ماه متوالي وجود داشته باشد بايد به پزشك مراجعه نماييد.
- مقدار كل خونريزي قاعدگي در هر سيكل معمولا بطور متوسط ۳۵ ميلي ليتر (كمتر از نصف استكان) و حداكثر ۸۰ ميلي ليتر است. يكي از راههاي تخمين ميزان خون قاعدگي، جمع آوري نوارهاي مورد استفاده در يك كيسه نايلوني كاملا دربسته و وزن كردن آن و سپس كم كردن وزن بدست آمده از وزن نوارهاي خشك است. در صورتيكه ميزان خونريزي بيش از ۸۰ ميلي ليتر باشد، براي بررسي بيشتر بايد به پزشك مراجعه كنيد. در صورت تأخير در درمان ممكن است كم خون شويد. همچنين درصورتيكه در ظرف ۲ ساعت نياز به تعويض نوار بهداشتي داشته باشيد، نشاندهنده خونريزي زياد است و بايد بررسي گردد.
- يك قاعدگي طبيعي نبايد بيش از ۷ روز به طول بينجامد. در صورت طولاني شدن خونريزي قاعدگي بررسي پزشكي لازم است.
- آمنوره زماني است كه دختري ۱۶ سال دارد ولي تا كنون قاعده نشده است و يا سه سال از زمان بلوغ او مي‌گذرد ولي هنوز قاعده نشده است و يا علايم بلوغ را تا سن ۱۴ سالگي از خود نشان نداده است. همچنين در كسي كه قبلاً قاعده شده است ولي براي مدت طولاني ديگر بدون آنكه حامله باشد، قاعده نشده است. در اين موارد بررسي پزشكي مورد نياز است.
بررسي علل خونريزي هاي غيرطبيعي رحم
تقريبا عادت ماهانه زنان هر ۲۸ روز يكبار رخ مي‌دهد و ممكن است خصوصيات اين دوران در هر زني نسبت به ديگري متفاوت باشد، ولي اغلب اين خونريزي‌ها ۵ تا ۷ روزه است و خفيف، شديد، دردناك و بدون دردبودن آن امري طبيعي است، ولي گاهي نيز زنان و دختران دچار خونريزيهاي غيرطبيعي ميشوند كه معمولا اين خونريزي‌ها به چهار گروه سني، قبل از بلوغ، نوجواني، توليد مثل و بعد از يائسگي تقسيم ميشوند.
يكي از دلايل خونريزيهاي رحمي قبل از سن بلوغ به دليل عفونت‌ها، ضايعات و خارش‌ها است . ورود اجسام خارجي و ضربه‌هاي وارد شده، سوءاستفاده‌هاي جنسي و زگيل‌هاي تناسلي كه كودك در تماس با والدين خود دچار ميشود را ميتوان از علل شايع خونريزي قبل از بلوغ دختران دانست.
البته شايعترين علت خونريزي در زنان را عدم تخمگذاري (تخمك‌گذاري نامرتب)، استفاده از استروژن عنوان كرده و يادآور ميشود: گاه تماس‌هاي جنسي باعث حاملگي‌هاي ناخواسته و بروز خونريزيهاي نامرتب ميشود.
اختلالات انعقادي در نخستين قاعدگي در دختران بين سنين ۱۰ الي ۱۱ سال نيز باعث بلوغ زودرس ميشود كه در نتيجه سيكلهاي آن سريعتر حالت طبيعي پيدا مي‌كند، ولي هر قدر كه اين اتفاق ديرتر انجام شود، تكامل سيستم ديرتر اتفاق افتاده و خونريزيهاي نامرتب و عدم تخمك‌گذاري در آنها مشهود است.
معمولا در ۲ سال اول بلوغ دختران تخمك‌گذاري ناقص است و طول دوره از ۲۱ تا ۴۰ روز متفاوت است و تا وقتي اين مدت سيكل منظم ۲۳ تا ۳۵ روز ادامه پيدا كند، اغلب خونريزيهاي دوره شديد و حتي با افت شديد هموگلوبين خون همراه خواهدبود كه با درمانهاي هورموني قابل درمان خواهد بود.
اختلالات خوني همانند كمبود فاكتورهاي انعقادي (iTP) (كمبود پلاكت)، مسائل غددي (كم‌كاري و پركاري تيروئيد) و بيماري PCO (سندرم تخمدان پلي‌كيستيك) كه در دوران نوجواني دختران به دليل عدم فعاليت كامل سيستم هورموني بدن موجب كيست‌هاي ريزي در تخمدان شده و با بروز اختلالات هورموني (چاقي پرمويي ريزش مو) خونريزي رحمي ايجاد مي‌كند.
خونريزي در سنين باروري
تحقيقات نشان داده خونريزيهاي ناشي از قاعدگي در سنين باروري از علل مختلفي برخوردار است كه مهمترين علت آن (DUB) يا همان خونريزيهاي ناشي از اختلال عملكرد رحم است كه معمولا با توجه به سن، راههاي درماني گوناگوني دارد.
خونريزيهاي مرتبط با حاملگي مي‌تواند باعث سقط يا بروز حاملگي خارج از رحم شود . ۳۰ درصد از زنان با مصرف قرصهاي ضدبارداري دچار لكه‌بيني ميشوند كه يكي از علل آن كم‌كاري و يا پركاري تيروئيد است كه خونريزيهاي كم قاعدگي، فاصله زياد بين دو قاعدگي و افزايش تعداد دفعات قاعدگي از علايم و نشانه‌هاي آن است.
همچنين فيبرم رحمي (افزايش توده عضلاني رحم) نيز باعث لكه بيني و خونريزي ميشود كه ميزان آن به موقعيت و جايگاهي كه فيبرم قرار دارد، متفاوت است، اگر فيبرم در نزديكي عروق رحمي باشد، خونريزيهاي نامرتب ايجاد مي‌كند و اگر پشت مثانه قرار گرفته باشد، باعث بروز علايم ادراري خواهد شد.
۱۰ درصد از سرطانهاي رحمي در سنين بالاي ۳۵ سال، به شكل خونريزي خود را نشان مي‌دهند كه با نمونه‌برداري از داخل رحم (كورتاژ تشخيصي) ميتوان دليل خونريزي را مشخص كرد، اما آنچه مهم است اين است كه گاهي پس از تراشيده شدن سطح رحم (به اصطلاح شستشوي رحم) درمان حاصل شده و خونريزي قطع ميشود.
بنابراين توصيه ميشود زناني كه در اقوام درجه يك خود سابقه سرطانهاي وابسته به رحم از جمله سرطان سينه، تخمدان و كولون دارند، پس از ۳۵ سالگي، نسبت به انجام كورتاژ تشخيصي اقدام كنند.
يكي از روش‌هاي درمان خونريزيهاي غيرطبيعي و بدون علت رحم را تجويز مسكن‌هاي ضدالتهابي همچون ايبوپروفن و مفناميك اسيد ذكر كرده و خاطرنشان مي‌كند با مصرف ۶ الي ۸ ساعت يك بار اين داروها ميتوان خونريزي را كنترل كرد، همچنين اين افراد با توجه به اختلال عملكرد رحم خود (DUB) مي‌توانند دستگاه IUD (آيودي) استفاده كنند و سطح خونريزي خود را به صفر برسانند و طي دورهاي ۵ ساله از بروز حاملگي‌هاي ناخواسته، به طور جدي جلوگيري كنند.
خونريزي پس از يائسگي
۳۰ درصد از علت‌هاي خونريزي پس از دوران يائسگي، زمينه‌ساز سرطانهاي رحم است ولي آنچه بيش از اندازه مشهود است، استفاده از هورمونهاي استروژن و پروژسترون است.
اخيرا درمانهاي هورموني براي زنان پس از دوران يائسگي توصيه نمي‌شود و فقط در موارد گرگرفتگي و يا پوكي استخوان‌هاي شديد، براي اين دسته از بيماران، هورمون درماني انجام ميشود.
يكي ديگر از علل خونريزيهاي پس از دوران يائسگي را خشكي رحم و واژن عنوان مي‌كند كه به علت تحليل رفتن بافت‌هاي رحم شكنندگي و در نتيجه خونريزي ايجاد ميشود كه درمان آن نيز با استروژن خوراكي و يا موضعي صورت مي‌گيرد.
چند توصيه مفيد
پزشكان متخصص بر اين باورند كه هنگام خونريزي از خوردن قرصهاي «آسپرين» به دليل افزايش خونريزي، پرهيز شود و ورزش و رژيم غذايي مناسب، مصرف قرص آهن براي جلوگيري از كم‌خوني فراموش نشود و حداقل سالي يك مرتبه آزمايش شمارش گلبول‌هاي خون و آزمايش‌هاي سالانه در برنامه كاري بانوان گنجانده شود .
نكته مهم بهداشتي دوران قاعدگي
لباس زير مناسب:
از لباس‌هاي نخي استفاده كنيد و آنها را زود به زود عوض كنيد. لباس‌هاي زير را بايد جدا از ساير لباس‌ها بشوييد و در آفتاب خشك كنيد. هيچگاه از لباس زير ديگران استفاده نكنيد.
ورزش:
انجام فعاليت‌ها و ورزشهاي عادي و سبك در اين دوران نه تنها هيچ گونه منعي ندارد، بلكه مفيد هم است و به آرامش عضلات كمك مي كند. بايد بدانيد كه بدترين كار، درازكشيدن روي تخت و بي‌حركت ماندن است.
تغذيه:
براي جبران خون از دست رفته در اين دوران مي توانيد از غذاهاي مقوي مانند شير، گوشت، حبوبات، انواع سبزي، لبنيات و انواع ميوه‌هاي تازه و… بيشتر استفاده كنيد. توصيه مي شود براي كاهش عوارض اختلالات پيش از قاعدگي، از يك هفته پيش از شروع قاعدگي از رژيم غذايي حاوي ويتامين B6 و آهن مانند گوشت، ماهي، آجيل بدون نمك و غلات سبوس‌دار مصرف كنيد.
غذاهاي غني از آهن عبارتند از: گوشت ها، تخم مرغ ، جگر، سبزي هاي داراي برگ سبز تيره مثل اسفناج تازه و جعفري، حبوبات مثل عدس و لوبيا، نخود سبز، نان سبوس دار ، آجيل، خشكبار مثل انواع برگه، برگه آلو و هلو و زرد آلو ، توت خشك، انجير خشك و كشمش .
ويتامين B6 در نان ها و بيسكويت هاي سبوس دار، ماءالشعير، جوانه گندم ، مرغ، ماهي، جگر، ميوه ها مثل موز، آب پرتقال، سيب، سبزيجات مثل هويج، گل كلم، گوجه فرنگي و در مغزها وجود دارد.
حمام كردن:
حمام‌كردن در دوران قاعدگي نه تنها ضرر ندارد، بلكه لازم است. البته بايد از نشستن كف حمام خودداري كرده و تا حد امكان به شكل ايستاده حمام كنيد تا بدن شما به آلودگي‌هاي ميكروبي كف حمام آلوده نشود. اما لازم است بدانيد كه در اين دوران بايد از رفتن به استخر يا دريا اجتناب كنيد.
نوار بهداشتي:
سعي كنيد در دوران قاعدگي از نوار بهداشتي استفاده كرده و آن را مرتب و زود به زود تعويض كنيد. اهميت اين موضوع به‌خصوص زماني كه خونريزي بيشتر است، روشن مي شود. با اين كار، علاوه بر رعايت بهداشت جسم، از آلوده شدن لباس‌هاي ديگر نيز خودداري مي شود. هنگام تعويض نوار بهداشتي، بايد آن را داخل كاغذ پيچيده و دور بيندازيد.
دقت كنيد نوار بهداشتي را نبايد به طور مستقيم در توالت بيندازيد، زيرا موجب گرفتگي چاه توالت مي شود. چنانچه امكان استفاده از نوار بهداشتي را نداريد، مي توانيد از پارچه‌هاي معمولي و قابل شستشو استفاده كرده و سپس آنها را با آب سرد و صابون شسته و در آفتاب خشك و در صورت امكان اتو كنيد. سعي كنيد تا حد امكان از پنبه يا دستمال كاغذي استفاده نكنيد و در صورت استفاده، يك عدد گاز استريل روي پنبه قرار دهيد، زيرا ممكن است قطعات خرد شده دستمال و پنبه جذب شده و موجب عفونت شود. با توجه به اينكه در اوايل بلوغ، شروع قاعدگي نامنظم است، مي توان با علامت‌زدن تاريخ شروع قاعدگي در تقويم، آن را به خاطر بسپاريد و نوار بهداشتي را به‌خصوص در مدرسه به همراه داشته باشيد تا مشكلي ايجاد نشود.
استفاده از مسكن:
وجود درد در روزهاي اول قاعدگي، مسئله‌اي طبيعي است. علت اين امر، آزاد شدن موادي در جداره داخلي رحم است كه موجب انقباض رحم و در نتيجه درد مي شود. در صورت شدت درد مي توانيد با تجويز پزشك، از داروهاي تسكين‌دهنده استفاده كنيد. البته بهتر است ۴۸ تا ۷۲ ساعت پيش از شروع قاعدگي از اين داروها استفاده شود. در ضمن، استفاده از حوله يا پارچه گرم در موضع درد هم مفيد است، زيرا گرما موجب شل‌شدن عضلات شده و مي تواند انقباضات را متوقف كند. استراحت كافي و رژيم غذايي مناسب و اجتناب از مصرف زياد شكر، قهوه و چاي نيز مي تواند در تسكين درد موثر باشد.
۷- بهداشت ناحيه تناسلي:
در خانمها به علت نزديك بودن مقعد به فرج و نيز مجراي خروج ادرار، امكان انتقال انواع ميكروب‌ها به دستگاه تناسلي وجود دارد، بنابراين براي پيشگيري از وقوع عفونت، به هنگام طهارت بايد ابتدا فرج يا قسمت جلويي دستگاه خارجي تناسلي و سپس مقعد شسته شود. در دوران قاعدگي نيز بايد پس از هر بار دست‌شويي رفتن به‌خصوص پس از اجابت مزاج، شستشو به طريقه فوق صورت گيرد و پس از شستشو، در صورت امكان با دستمال تميز خشك شود. تا حد امكان سعي كنيد براي طهارت از آب سرد استفاده نكنيد، زيرا ممكن است سبب به وجود آمدن انقباض و درد زير شكم شود. دقت كنيد هيچگاه با دست كثيف يا آلوده طهارت نگيريد.
آكنه:
يكي از عوارض شايع دوران نوجواني آكنه يا جوش غرور است كه علت آن تغييرات هورموني در بدن است و در دختران، به خصوص پيش از شروع عادت ماهيانه شدت مي يابد. آكنه با عواملي مانند پوست چرب و شيوه تغذيه نادرست شدت مي يابد.بنابراين راه درمان آكنه‌هاي معمولي رعايت بهداشت پوست ، شستشوي مرتب صورت با صابون‌هاي غيرمحرك و پرهيز از دست‌زدن به آنهاست.
قاعدگي دردناك يا ديسمنوره يكي از شايع ترين مشكلات در حيطه بيماري هاي زنان است و در حدود ۵۰% از زناني كه داراي دوره هاي قاعدگي هستند، ديده مي شود.
۱% زنان در سنين باروري به علت ديسمنوره هاي شديد به مدت ۱ تا ۳ روز در ماه از انجام فعاليتهاي روزانه باز مي مانند.
انواع ديسمنوره
۱٫ - ديسمنوره اوليه: به قاعدگي دردناك در غياب بيماريهاي واضح لگني اطلاق مي شود و ۷۵% از دردهاي قاعدگي را شامل مي شود.
۲٫ - ديسمنوره ثانويه: عبارت است از قاعدگي دردناك ناشي از بيماريهاي لگني زمينه اي مانند: آندومتريوز، بيماري التهابي لگن، آدنوميوز و … كه ۲۵% از دردهاي قاعدگي را شامل مي شود.
ديسمنوره اوليه
به علت افزايش پروستاگلاندين هاي آندومتر است كه باعث بروز انقباض در عضلات صاف و بروز دردهاي كوليكي شبيه دردهاي زايماني مي شود.
بسياري از عوامل بر انقباضات رحمي ناشي از پروستاگلاندين ها تاثير مي گذارند به عنوان مثال ورزش شديد اغلب سبب تشديد و مصرف كافئين سبب تخفيف علايم ديسمنوره در زنان مي شود.
علائم ديسمنوره اوليه
۱٫ - درد شكمي از چند ساعت قبل از عادت شروع و بين ۱۲ تا ۷۲ ساعت طول مي كشد.
۲٫ - تهوع و استفراغ
۳٫ - سر درد و احساس خستگي
ديسمنوره اوليه با گذشت عمر كمتر درد ناك مي ماند، يك حاملگي منجر به تولد باعث كاهش نشانه ها مي شود و پس از ۱ سال از مصرف قرص خوراكي جلوگيري از بارداري اكثر بيماران كاهش علايم را تجربه مي كنند حتي اگر مصرف قرص را قطع نمايند.
درمان ديسمنوره اوليه
۱٫ - استفاده از مسكن هاي ايبوپروفن يا ناپروكسن سديم يا مفناميك اسيد. اين داوها در ۸۰% موارد براي درمان ديسمنوره اوليه موثرند ولي بايد درست قبل يا در زمان شروع قاعدگي مصرف انها شروع شود.
۲٫ - داروهاي ضد باردراي خوراكي(LDوHD): مناسب براي خانم هايي است كه مي خواهند پيشگيري از بارداري نيز انجام دهند. اگر درمان با اين دارو پس از ۳ تا ۶ ماه باعث كاهش قابل توجه ديسمنوره نشد بايد از لحاظ ديسمنوره ثانويه مورد بررسي قرار گيرد.
۳٫ - استفاده از داروهاي ضد درد مخدر: در موارد بسيار شديد به مدت ۲ تا ۳ روز در ماه و همراه ساير درمانها از داروهاي ضد درد مخدر مانند تركيبات كدئين استفاده مي كنند.
۴٫ - طب سوزني
۵٫ - قطع عصب رحمي: اگر به هيچ درماني پاسخ ندهد و اگر بيمار تمايل به بچه دار شدن دارد در موارد نادر استفاده مي شود.
۶٫ - برداشتن رحم: اگر خانمي تمايل به بچه دار شدن ندارد و به هيچ درماني پاسخ نمي دهد از اين درمان استفاده مي شود.
*ديسمنوره اوليه بطور شايعي با اختلالات و استرس هاي رواني در ارتباط است بنابراين در برخي موارد بررسي و درمان مسائل رواني مفيد خواهد بود.
درمان غير داروئي ديسمنوره اوليه
۱٫ – استراحت
۲٫ - استفاده از حوله گرم روي قسمت پايين شكم و پشت
۳٫ - تغيير سبك زندگي ( ورزش منظم، قطع سيگار، كاهش مصرف الكل و كافئين، كاهش وزن)
ديسمنوره ثانويه
به علت وجود يك مسئله پاتولوژيك در لگن است.
علائم ديسمنوره ثانويه
۱٫ - شروع ان نسبت به ديسمنوره اوليه در سنين بالاتري است (اغلب بعد از ۲۰ سالگي )
۲٫ - معمولا درد از ۱ تا ۲ هفته قبل از عادت ماهيانه شروع شده و تا چند روز بعد از قطع خونريزي ادامه مي يابد.
۳٫ - با گذشت زمان شدت آن بيشتر مي شود.
۴٫ - اغلب بيماران از دردهاي لگني در غير از زمان خونريزي هاي قاعدگي شكايت دارند.
۵٫ - به درمان با داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي و يا قرص هاي خوراكي پيشگيري از باردراي پاسخ مناسب نمي دهد.
درمان ديسمنوره ثانويه توسط متخصص زنان و زايمان و با برطرف كردن عامل ايجاد آن انجام مي شود.
قاعدگي نامنظم Irregular periods
قاعدگي نامنظم به سيكل قاعدگي گفته مي شود كه در آن مدت زمان بين قاعدگي هاي متوالي اختلاف زيادي با يكديگر دارند.
سن:شايعترين سندرست بعد از بلوغ و درست قبل از يائسگي است .
نحوه زندگي:استرس و ورزشهاي سنگين و شديد و كم وزني شديد عوامل خطر مي باشند .
ژنتيك:عامل قال توجهي به شمار نمي آيد .
قاعدگي در هنگام بلوغ آغاز مي شود و تا هنگام يائسگي ادامه مي يابد.ميانگين سيكل قاعدگي ۲۸ روز مي باشد . اما ممكن است قاعدگي ه همان اندازه هر ۲۴ روز يا ه ندرت هر۳۵ روز اتفاق افتد .پس از بلوغ ، در اغلب خانمها يك سيكل قاعدگي منظم با يك طول زمان نسبتا ًثابت ين دو قاعدگي رخ مي دهد.به هر حال در بعضي خانمها ،قاعدگي بي نظم باقي مي ماند .خونريزي در قاعدگي بطور طبيعي بين۷-۲ روز طول مي كشد . ميانگين مدت زمان خونريزي ۵ روز مي باشد.
علل بي نظمي
اختلاف و تغيير در طول سيكل قاعدگي معمولا نتيجه يك عدم تعادل موقتي هورموني است .تغييرات مقادير هورموني در طي بلوغ موج مي گردد كه قاعدگي ها در ماه هاي اوليه بي نظم باشند و تغييرات زيادي در الگوهاي خونريزي طبيعي خانمها در چند ماه اول پس از زايمان و در نزديك يائسگي شايع است .در ساير مواقع عدم تعادل هورموني ممكن است بعلت عواملي چون استرس ،افسردگي و بيماريهاي شديد طولاني مدت ايجاد شود . ورزشهاي سنگين و از دست دادن شديد وزن ،همچنين از عوامل شايع ايجاد اختلالات هورموني مي باشند كه مي توانند موج قاعدگي نامرتب گردند . گاهي پلي كيستيك قاعدگي نامنظم ممكن است علامتي از بيماري تخمدان يا رحم باشد. براي مثال سندرم تخمدان پلي كيستيك كه در آن سندرم عدم تعادل هورمونهاي جنسي وجود دارد ، يا آندومتريوز كه در اين بيماري تكه اي از بافت رحم جابجا مي گردد و به عضو ديگري در لگن مي چسبد، مي توانند باعث اختلال قاعدگي شوند . در بعضي موارد كه فرد نسبت ه حاملگي بي اطلاع است خونريزيهاي نا منظمي ايجاد مي شوند كه مي تواند ه آساني به عنوان يك قاعدگي اشتباه تلقي شود . روز يك قاعدگي تاخيري و شديد مي تواند ناشي از سقط جنين اشد . اگر شما يك قاعدگي تاخيري كه ا دردهاي شديد شكمي همراه است داريد، بايد در جستجوي فوري توجهات طبي باشيد. زيرا اين امر ممكن است ناشي از يك حاملگي خارج از رحم باشد. در عضي موارد ، علت بي نظمي قاعدگي نا شناخته است .
اقدامات درماني
به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، قاعدگي هاي بي نظم ناشي از تغييرات هور موني طبيعي كه به دنبال بلوغ يا زايمان است معمولا ً در طول زمان منظم مي گردند. در خانمهايي كه در سن يائسگي هستند ، قاعدگي هاي بي نظم سر انجام ه كلي متوقف خواهد شد در تمام اين موارد ، معمولاً درمان ضرورت ندارد . به هر حال اگر اين مشكل مداومت يافته يا ر نحوۀزندگي خانمي تاثير گذارد ، ممكن است داروهايي براي تنظيم قاعدگي تجويز شوند . اين داروها شامل داروهاي ضد حاملگي خوراكي راي خانمهاي جوان و درمان جايگزيني هورموني براي خانمهاي نزديك يائسگي است . قاعدگي بي نظمي كه ه دليل از دست دادن شديد وزن ، تمرينات و ورزشهاي سخت ،استرس يا افسردگي باشد به محض رفع اين مشكلات از ميان بروند ،منظم تر مي گردند .اگر عامل واضحي براي بي نظمي در قاعدگي شما وجود نداشته و الگوي آشكاري براي خونريزي قاعدگي وجود ندارد ، پزشك ممكن است آزمايشاتي براي جستجوي يك بيماري زمينه اي ترتيب دهد . اين آزمايشات شامل تستهاي حاملگي ،تستهاي خون جهت اندازه گيري ميزان هورمونها و اولتراسونوگرافي از ناحيه لگن باشد كه به منظور بررسي تخمدانها و رحم انجام مي گيرد . اگر بيماري زمينه اي كشف گرديد ،درمان آن در اكثر موارد بايد موجب تنظيم قاعدگي گردد.
آمنوره Amenorrhoea
عدم قاعدگي براي حداقل سه ماه در خانمي كه به طور معمول قاعدگي داشته است را آمنوره گويند .
سن :بين بلوغ و يائسگي اتفاق مي افتد .
ژنتيك :در بعضي موارد ناشي از ناهنجاريهاي كروموزومي است .
نحوه زندگي : استرس و ورزشهاي شديد و كم وزني از عوامل خطرند .
دو نوع آمنوره وجود دارد :اوليه و ثانويه . در صورتيكه در دختري تا سن شانزده سالگي قاعدگي شروع نشود به آن آمنوره اوليه گفته مي شود . در صورتي كه قاعدگي در طي بلوغ ايجاد شده است توقف آن در دوران حاملگي و چند ماه پس از زايمان تا هنگام شير دادن ، موقتا ً پس از قطع قرصهاي ضد حاملگي و به طور دائمي در منوپوز يا يائسگي ،طيعي مي باشد . اگر در غير اين مواقع ، قاعدگي حداقل راي سه ماه قطع گرديد ، اين حالت به عنوان آمنوره ثانويه شناخته مي شود .
علل آمنوره
اغلب آمنوره به علت اختلال هورمونهاي جنسي زنانه ايجاد مي شود كه اين اختلال مي تواند ه دليل عوامل استرسي يا افسردگي باشد . تمرينات و ورزشهاي سخت يا كاهش وزن ناگهاني ممكن است منجر به اختلال هورموني گردند و عوامل شايع آمنوره در ورزشكاران ، ژيمناستها و بالرين ها مي باشند . تغييرات هورموني ممكن است منجر به آمنوره اوليه يا ثانويه گردند كه اين ستگي به زمان رخ دادن آمنوره دارد . آمنوره اوليه مشخصه و اختصاصي تاخير بلوغ مي باشد و ممكن است به علت ناهنجاري كروموزومي باشد . عدم توانايي شروع قاعدگي در بلوغ ممكن است ناشي از وضعيت پرده بكارت باشد كه در اين مورد پرده كارت سوراخي ندارد و خون قاعدگي قادر به خارج شدن از بدن نيست . در موارد نادر، رحم از هنگام توليد وجود ندارد . بنا براين قاعدگي نمي تواند بوجود آيد. آمنوره ثانويه ممكن است ناشي از اختلال غده صنوبري باشد كه از اين اختلالات مي توان تومورصنوري را نام برد . بعضي خانمها يائسگي زود رس دارند كه در اين موارد قاعدگي قبل از ۳۵ سالگي متوقف مي شود. ساير عوامل ممكن آمنوره شامل اختلالات تخمدانها نظير سندرم تخمدان پلي كيستيك و درمانهايي نظير راديو تراپي و شيمي درماني مي باشند كه اين عوامل مي توانند باعث آسيب به تخمدان گردند.
اقدامات درماني
در صورتيكه آمنوره فقط چند ماهي پس از قطع مصرف داروهاي ضد حاملگي خوراكي طول بكشد يا در طي حاملگي و يا شيردهي باشد، درماني نياز نمي باشد . طور طبيعي چند ماهي پس از زايمان در صورت عدم شير دهي ، قاعدگي دوباره آغاز مي شود يا حدود يك ماه پس از قطع شيردهي قاعدگي شروع مي گردد. پس از يائسگي آمنوره دائمي است . آمنوره اي كه در اثر ساير عوامل ايجاد شود بايد بررسي گردد. پزشك فرد را معاينه خواهند نمود و ممكن است تست حاملگي انجام شود همچنين فرد ممكن است نياز به آزمايش خون جهت ررسي سطوح هورموني داشته باشد . سونوگرافي از تخمدانها و رحم ممكن است نياز باشد و گاه CTاسكن غده صنوبري انجام مي گيرد . درمان بيماريهاي زمينه اي در اغلب موارد موجب قاعدگي مي شود . اگر عامل بيماري قابل درمان نباشد ، اگر قاعدگي در اثر استرس ، كاهش وزن يا ورزشهاي سخت قطع شده باشد ، در صورت از بين رفتن اين مشكلات بايد قاعدگي شروع شود .
پاسخ به سوالات رايج در مورد قاعدگي :
تغيير رنگ در ترشحات مجراي تناسلي آيا طبيعي است يا نشانه‌اي از يك بيماري؟
قبل از هر چيز بايد بدانيد ترشحات طبيعي مهبل فوايد متعددي دارد:
مهبل را تميز و مرطوب نگه مي‌دارد و در پيشگيري از عفونت آن كمك مي‌كند. اگر چه رنگ، مقدار و حالت ترشحات مهبل در دوران قبل و بعد از عادت ماهيانه تغيير مي‌كند و اين مسئله كاملا طبيعي است اما گاهي تغيير در اين ترشحات نشانه‌اي از وجود مشكل است. ترشحات طبيعي مهبل هر از گاهي تغيير مي‌كند: رقيق، چسبنده، غليظ، حالت كشساني، در مجموع حالت آن متغير است.
نكته مهم در ترشحات مهبل آن است كه بايد شفاف،سفيد و يا شيري مايل به سفيد باشند. در مواردي كه مشكلي وجود دارد، ترشحات دچار تغييراتي ميشود، بوي آن تغيير كرده و نامطبوع ميشود،رنگ آن سبز، خاكستري و يا حالتي دقيقا شبيه ترشحات عفوني ميشود، در مهبل حالت خارش، سوزش، تورم و قرمزي بوجود مي‌آيد و يا حتي گاهي از مهبل در دوراني به‌غير از عادت ماهيانه خون خارج ميشود كه در اين موارد بايد حتما به پزشك متخصص زنان مراجعه شود. معمولا عفونت مهبل(باكتريايي يا قارچي) عامل شايعي در تغيير ترشحات آن است كه بهتر است نسبت به اين مسئله دقيق باشيد.در عفونت قارچي مهبل ترشحات بسيار سفيد و غليظ ميشوند و شكل پيدا مي‌كنند،بوي ترشحات تند است و حالت خارش و سوزش در مهبل حس ميشود. در عفونتي كه توسط باكتري ايجاد ميشود، مقدار ترشحات زيادتر ميشود و حالت كف‌آلود پيدا كرده، به رنگ خاكستري در مي‌آيد. بوي ترشحات بسيار نامطبوع شده و مثل بوي ماهي ميشود. با مشاهده هر يك از علائم ذكر شده فورا به پزشك مراجعه كنيد.
من كه سن ام از سن بلوغ گذشته، پس چرا عادت ماهيانه نمي شوم؟
عادت ماهيانه دختران بعد از رسيدن به بلوغ اتفاق مي‌افتد كه البته سن بلوغ بين ۸ تا ۱۳ سال در دختران متفاوت است. اما اينكه بعضي دخترها زودتر و يا ديرتر به بلوغ برسند، طبيعي است. معمولا اولين عادت ماهيانه ۲ تا ۲/۵ سال بعد از اولين نشانه‌هاي بلوغ (كه اغلب رشد پستان‌هاست) اتفاق مي‌افتد. البته در بعضي دخترها كمتر از يك‌سال بعد از بلوغ و يا ۳ سال بعد از بلوغ هم عادت ماهيانه ديده ميشود كه طبيعي است. روش ديگري كه بتوان زمان اولين عادت ماهيانه را حدس زد، ترشحات مهبل است كه حدود ۶ ماه قبل از اولين عادت ماهيانه اين ترشحات به صورت شفاف، سفيد و مخاطي شكل ديده ميشوند. سن اولين عادت ماهيانه به ارث هم بستگي دارد و شايد در مادر هم اين اتفاق ديرتر افتاده باشد، بنابراين صرف اينكه ۱۴ سالگي گذشته و عادت ماهيانه رخ نداده مشكل‌ساز نيست. ديرتر شروع شدن عادت ماهيانه به عواملي ديگر هم بستگي دارد مثل لاغري شديد، كم‌خوري عصبي،ورزشكار بودن (ورزش شديد و دائمي)، استرس‌هاي شديد يا بعضي بيماريهاي خاص هم در تاخير عادت ماهيانه دخالت دارند.
آيا كوچك ماندن پستانهاي من نشانه اختلال در روند بلوغ من است ؟
به گزارش خبرنگار سايت پزشكان بدون مرز ، تفاوت اندازه پستانها كاملا طبيعي است. به‌خصوص اگر دخترها در سن بلوغ باشند. البته در اكثر خانمها در سنين بعد از بلوغ هم اندازه پستانها يكي نيست، همان‌طور كه اندازه دو دست‌و‌پا يكسان نيست. معمولا اولين جوانه‌هاي پستان در سنين ۸ تا ۱۳ سالگي ديده و در اكثر موارد رشد و بزرگ شدن يكي از پستانها سريعتر از ديگري است. بعضي دختر خانمها بعدها هم از اين مسئله ناراحتند و فكر مي‌كنند مشكلي وجود دارد.در اين صورت اگر به يك پزشك متخصص زنان مراجعه شود، او شما را مطمئن مي‌كند كه مشكلي وجود ندارد. البته بهتر است دختر خانمها هميشه در سنين بالاتر هم به پستانها توجه داشته باشند و به هر نوع تغيير ظاهري آن توجه نشان دهند. به‌خصوص اينكه معاينه پستانها را ياد بگيرند و هر ماه انجام دهند.
من چند وقتي است كه عادت مي شوم ولي چراعادت ماهيانه منظمي‌ندارم؟
گاهي اينقدر در مورد عادت ماهيانه دقت ميشود كه انگار قرار است همه چيز مثل ساعت كار كند. در بين خانمها اين‌طور شايع شده كه عادت ماهيانه بايد هر ۴ هفته يكبار اتفاق بيفتد، در حالي‌كه در اكثر خانمها بي‌نظمي‌هاي زيادي در عادت ماهيانه وجود دارد. معمولا چرخه عادت ماهيانه ۲۸ روزه است، اما اين عدد براي همه و حتي براي يك خانم در تمام طول سال ثابت نيست و ممكن است بين ۲۴ تا ۳۴ روز متغير باشد. اولين روز عادت ماهيانه،روز اول چرخه يك خانم محسوب ميشود. معمولا در روز چهاردهم يكي از تخمك‌ها از تخمدان خارج ميشود كه به آن تخمك‌گذاري مي‌گويند و در صورت عدم حاملگي دو هفته بعد پوشش دروني رحم ريزش پيدا كرده و عادت ماهيانه اتفاق مي‌افتد.
معمولا تا ۲ سال بعد از اولين عادت ماهيانه بي‌نظمي‌هاي زيادي وجود دارد، اما بيماري،كاهش وزن شديد و استرس زياد هم باعث بي‌نظمي در قاعدگي ميشوند. حتي در مسافرت و يا تغييرات عمده زندگي (مثل مهاجرت و جابجايي) هم اختلال در زمان قاعدگي ديده ميشود. طول مدت عادت ماهيانه هم از ۲ تا ۱۰ روز متفاوت است وحتي اين مسئله هم هميشه در يك خانم ثابت نيست. بنابراين اگر داروي خاصي مصرف نشود،بيماري مشخصي وجود نداشته باشد و يا عدم تعادل هورموني مطرح نباشد، بي‌نظمي در قاعدگي طبيعي است اما اگر اين مسئله بسيار شديد و هميشگي شده است بهتر است با پزشك زنان صحبت شود تا مشكل زمينه‌اي به‌خصوص عدم تعادل هورموني بررسي شود، به خصوص اگر اين مسئله در دختر خانمها بيش از ۳ سال طول بكشد.
من مدتي است كه عادت مي شوم چرا پستان‌هايم درد مي‌گيرند؟
درد پستان هر از گاهي اتفاق مي‌افتد. اين مسئله در دختر خانمها در سن بلوغ و بعد از آن بيشتر به‌دليل رشد پستان‌هاست به‌خصوص در حمام هنگام شستشو و در خواب به‌خصوص در وضعيت امر اين درد بيشتر حس ميشود. با اين وجود از درد پستانها هيچ وقت نبايد به راحتي گذشت.
علاوه بر مسئله فوق،درد پستانها در نزديكي شروع عادت ماهيانه (يك‌هفته قبل) بسيار شايع است كه به‌دليل ترشح هورمونهاي استروژن و پروژسترون اتفاق مي‌افتد. اين هورمونها باعث تجمع آب در بدن شده و پستانها را متورم مي‌كنند. در اوايل حاملگي هم درد پستانها شايع است كه دقيقا به‌علت ترشح هورمونها و تاثير آنها بر پستان است. در صورتي كه درد پستانها در موارد ذكر شده اتفاق بيفتد و هيچ ترشحي از پستان وجود نداشته باشد معمولا اين درد را با مصرف مسكن و يا حتي پوشيدن لباس زير مناسب‌تر برطرف كرد.
تغذيه خوب و استراحت كافي در اوايل قاعدگي در تسكين اين درد بي‌تاثير نيست. بهتر است از يك‌هفته قبل از عادت ماهيانه از مصرف غذاهاي شور و كافئين‌دار (مثل قهوه،چاي و شكلات) پرهيز شود. اگر به‌غير از مواقع ذكر شده در پستانها دردي حس شد بهتر است بدون معطلي به پزشك مراجعه شود .
چرا در زمان شروع قاعدگي و حين آن خلق و خق، ما تغيير مي كند ؟
علائم پيش از قاعدگي، به دليل اين رخ مي‌دهد كه بدن به تغييرات هورموني حساس ميشوند. ۱۰ روز قبل از شروع قاعدگي، سطح هورمونهايي مثل پروژسترون و استروژن به سرعت تغيير مي‌كند و اين تغيير سبب بروز علايمي مثل نفخ، تغييرات خلق و خو، سردرد، حساسيت پستانها و خستگي ميشود.
نزديك ۹۰ درصد از زنان قبل از قاعدگي شان اين نشانه‌ها را تجربه مي‌كنند. به نوشته نشريه آرشيو داخلي آمريكا، نزديك كمتر از ۲۰ درصد از آنها حتي دچار نشانه‌هاي شديدتر ميشوند كه با فعاليتهاي طبيعي زندگي‌شان و حتي روابط فردي آنها تاثير مي‌گذارد.
چه بايد كرد: اول اينكه مطمئن شويد كه از نظر جسمي مشكلي نداريد، سعي كنيد ورزش كنيد، مخصوصا وقتي احساس مي‌كنيد خلق شما تنگ شده است. مايعات فراوان بنوشيد. حتي هر ۲ ساعت يك بار.
اگر با اين كارها بهتر نشديد از پزشك خود كمك بگيريد. مكمل‌هاي كلسيم و ويتامين‌ها نيز در كاهش نشانه‌هاي پيش از قاعدگي موثر هستند. گاهي مصرف قرصهاي ضد بارداري با نظر پزشك و در موارد شديد مصرف ضد افسردگي‌ها سبب بهبود اين نشانه‌ها ميشود.
من جديدا دچار نامنظمي در قاعدگي‌ام شده ام علت چيست ؟
استرس، اضطراب و اتفاقات نگران كننده سبب تغيير در نظم قاعدگي ميشود. به دليل تغيير در زمان تخمك گذاري سبب بروز قاعدگي غير از موعد مشخص ميشود. قاعدگي طبيعي بايد به فاصله ۲۵ تا ۳۵ روز رخ دهد. يعني از شروع اولين خونريزي تا خونريزي بعدي.
بسياري از زنان احساس مي‌كنند كه قاعدگي‌شان طبيعي نيست، يعني قاعدگي در يك روز در هر ماه اتفاق نمي‌افتد. اين افراد نبايد نگران شوند چرا كه لازم نيست دقيقا در همان روز ايجاد شود. تغيير دو سه روزي در ايجاد قاعدگي مشكل خاصي نيست. اما در صورتي كه اين فاصله به كمتر از ۲۵ يا بيشتر از ۳۵ روز برسد بايد با پزشك مشورت كنيد.
يكي از دلايل ديگر بي نظمي يا قطع قاعدگي باروري، اضافه وزن، كاهش وزن، اختلالات تغذيه اي و ورزشهاي سنگيني است. اگر بعد از گذشت يك ماه قاعدگي، وضع اول بازگشت با پزشك خود صحبت كنيد.
آيا رابطه جنسي در زمان قاعدگي احتمال بارداري دارد ؟ و آيا خونريزي ماهانه نشانه عدم بارداري است ؟
در رابطه با سوال اول ؛ بله احتمال باردار شدن وجود دارد، اما نه هميشه. كليد تعيين اينكه آيا خونريزي واقعا قاعدگي بوده يا نه آن است كه گاهي بين دو قاعدگي لكه‌هاي خون ديده ميشود. بعضي از زنان هنگام تخمك گذاري كمي خونريزي دارند.
البته اگر قاعدگي شما به مدت ۲ ماه قطع شود به احتمال خيلي زياد بارداري اتفاق افتاده است. در رابطه با سوال دوم اگر خانمي در انتهاي قاعدگي‌اش مقاربت داشته باشند بسته به طول مدت قاعدگي‌اش تخمك گذاري چند روز بعد اتفاق مي‌افتد و اگر اسپرم هنوز در بدن شما مانده باشد ممكن است باردار شويد. اما اين هميشه اتفاق نمي‌افتد.
آيا شروع قاعدگي نشان دهنده عدم بارداري است؟
نمي توان صد در صد از اين موضوع مطمئن بود. ممكن است خونريزي در اوايل بارداري اتفاق بيفتد. توجه داشته باشيد كه آيا قاعدگي‌تان منظم است يا نه. اگر علايمي نظير تهوع و استفراغ داريد حتما به پزشك مراجعه كنيد. ممكن است نياز به انجام تست بارداري باشد.
آيا رابطه جنسي حين قاعدگي به سلامتي ما آسيب ميزند؟
خون محيط مناسبي براي حضور و رشد و انتقال عوامل بيماريزاست. بنابراين درصورت آلودگي يكي از طرفين به يك عامل عفوني ميكربي يا ويروسي (مثل سوزاك، سيفيليس، كلاميديا و عامل ايدز و ويروس تب خال) امكان انتقال اين عامل به ديگري در زمان قاعدگي افزايش مي يابد.
علاوه بر اين قاعدگي ممكن است يكي از عوامل بيرون ريختن تب خال هاي تناسلي در زنان باشد. در يك مطالعه در دانشگاه ميشيگان بر اساس مصاحبه هاي انجام شده نشان داده شد كه احتمال ابتلا به عفونت هاي كلاميديايي با رابطه جنسي حين قاعدگي ارتباط مستقيم دارد. در مطالعه اي ديگر رابطه جنسي هنگام قاعدگي با افزايش احتمال خطر عفونت و التهاب لگني همراه نبوده است.
رابطه جنسي چه تاثيري بر مدت زمان و شدت خونريزي در دوران قاعدگي دارد؟
ممكن است بدليل افزايش انقباضات رحمي ناشي از ارگاسم (و اثر هورمون اكسي توسين) بافت در حال ريزش داخلي رحم سريعتر ريزش كند و قاعدگي زودتر از زمان مورد انتظار پايان يابد. در يك مطالعه در دانشگاهي در آتن در زنان نزديك به سن يائسگي، بررسي ها حاكي از افزايش همزماني رابطه جنسي حين قاعدگي با افزايش ميزان زمان و شدت خونريزي رحمي در زنان بود.
در يك مطالعه ديگر بر روي ۴۹۸ زن نازا آندومتريوز با احتمال داشتن رابطه جنسي حين قاعدگي رابطه مستقيم داشت.