تعريف: ناباروري وضعيتي رايج اما اغلب قابل درمان است. از هر 6 زوج يك زوج مبتلا مي‌گردند.هر چه سن بالاتر باشد شيوع اين حالت بيشتر است. روال اين است كه اگر يك زوج به مدت يك سال براي باروري همت نمايند. ولي به نتيجه نرسند نابارور قلمداد مي‌شوند اگرچه استثنائات زيادي نيز بر اين قانون وجود دارد. در جهت بالا بردن شانس حاملگي لازم است كه زوج بدانند چه زماني بهترين وقت درخواست كمك است. لذا به اين منظور دانستن بعضي اصول در ناباروري قبل از مراجعه به پزشك لازم است.

اساس باروري:

تخمك ها: هر خانمي با تمامي تخمك هايي كه قرار است در طول زندگي داشته باشد به دنيا مي‌آيد. در موقع تولد يك دختر تقريباً يك ميليون تخمك در تخمدانهايش دارد. اما در زمان اولين قاعدگي اين تعداد به 400000 عدد مي‌رسد. در طول زندگي باروري يك خانم تقريباً 400 تخمك از تخمدان ها آزاد مي شود اين بدين معني است كه هر بار 1000 تخمك تحريك به رشد شده و فقط يكعدد آن كامل شده بقيه از بين مي‌روند يعني هر بار 999 عدد.

هورمون ها:

براي اينكه هر ماه يك تخمك كامل آزاد گردد بدن يك خانم دو نوع هورمون ايجاد و وارد خون مي‌نمايد كه LH و FSH خوانده مي‌شوند. بدين ترتيب كه درست قبل از آزاد شدن تخمك ميزان هورمون LH خون سه تا چهار برابر مي‌گردد. و باعث تهيه هورمون ديگري به نام پروژسترون از تخمدان مي‌شود. تخمك هم داخل يك كيست كوچك به نام فوليكول رشد كرده تكميل و آزاد مي‌شود.

پروژسترون باعث افزايش مختصر درجه حرارات بدن مي‌شود كه معمولاً يك درجه فارنهايت است اما اين تغيير ناچيز در درجه حرارات را مي‌توان با تب سنج دقيقي اندازه گيري و ثبت كرد. به زبان ساده تر، هر خانمي با اندازه گيري روزانه درجه حرارت قبل از خروج از تخت و ثبت آن مي‌تواند به زمان تخمك گذاري خود آگاهي پيدا نمايد.

تخمك ها كجا مي‌روند؟

وقتي تخمكي از تخمدان آزاد شد Fimbria يا انگشتان لوله هاي تخمداني در هر طرف (راست و چپ) آنرا مي‌گيرد.

داستان باروري!

براي اينكه خانمي حامله شود تخمك بايد اسپرم يا سلول باروري مردانه را داخل لوله هاي تخمداني ملاقات نمايد. اسپرم مسافرت خود را از طريق واژن آغاز مي‌نمايد در حاليكه در يك محلول مغذي به نام Semen غوطه ور است. دهانه رحم ترشحاتي دارد كه از ورود اين محلول جلوگيري و فقط اسپرم ها حق ورود به داخل حفره رحمي دارند. از آن به بعد اسپرم ها شنا كنان خود را به لوله هاي تخمداني مي‌رسانند. بعد از ملاقات اسپرم و تخمك عمل باروري صورت مي‌گيرد بدين شكل كه در اطراف تخمك پوششي قرار دارد به Zona pellucida صدها هزار اسپرم به اين پوشش مي‌چسبند اما فقط يك عدد اسپرم آن هم از نوع كاملترين آن مي‌تواند وارد تخمك گردد و بلافاصله بعد از آن پوشش مذبور سفت و سخت شده از ورود سايرين جلوگيري مي‌گردد. بعد از رسيدن اين دو بهم در داخل تخمك سلول هاي جديدي شكل مي‌گيرند كه به نام جنين يا embryo خوانده مي‌شود. پس از لقاح، آمبريو شروع به تقسيم شدن مي‌كند، از يك سلول به دو سلول و از دو به چهار و همينطور ادامه مي‌يابد. در اين حال آمبريو يا جنين اوليه به طرف حفره رحم رفته و در اين مدت نيز هورمونهاي ياد شده در بالا درون رحم يا اندومتريوم را به صورت بستري مناسب براي جايگزيني آمبريو آماده كرده است.

كشف حاملگي:

وقتي آمبريو وارد حفره رحم شد به ديواره آن متصل مي‌شود. از اين به بعد خود شروع بر ترشح هورمون جديدي به نام HCG مي‌كند كه جستجوي اين هورمون در خون اين خانم منجر به تشخيص حاملگي مي‌گردد. به علاوه مقداري از اين هورمون هم در ادرار ظاهر مي‌شود كه از اين طريق نيز مي‌توان به تشخيص حاملگي رسيد.

چه كسي بهتر است بررسي ناباروري داشته باشد:

اگر آن شخص خانم باشد و:

1- رگل نامرتب يا عدم رگل داشته باشد.

2- بين دوره هاي رگل خونريزي اضافه داشته باشد.

3- موقع نزديكي درد داشته باشد.

4- سابقه عفونت لگني داشته باشد.

5- تاريخچه يك پارگي آپانديس يا جراحي لگني داشته باشد.

6- سن بالاي 35 سال داشته باشد.

اگر آن شخص مرد باشد و:

1- مشكل برقراري نعوظ داشته باشد.

2- عدم توانايي در انزال داشته باشد.

3- سابقه صدمه به بيضه ها داشته باشد.

4- سابقه عفونت هاي دستگاه هاي تناسلي داشته باشد.

5- سابقه اوريون در دوران بلوغ داشته باشد.

6- سابقه بيضه نزول نكرده داشته باشد.

آزمايشاتي هست كه زوج مي‌توانند در خانه انجام دهند:

يكي از مهم ترين سوالاتي كه پزشك مي‌نمايد اين است:" هر ماه تخمك آزاد مي‌كنيد؟" براي جواب به اين سؤال دو آزمايش ساده در خانه قابل انجام است كه نياز است سفري كوتاه به داروخانه نزديك منزل داشته مقداري هم خرج نماييد.

اندازه گيري درجه حرارت بدن:

با يك تب سنج دقيق از اولين روز رگل هر روز صبح قبل از خروج از تخت درجه حرارت بدن را اندازه گيري و ثبت نموده در آخر ماه توجه كنيد 10-14 روز اول درجه حرارت پائين تر از 10-14 روز بعدي است. اين تغيير حرارت نشانه تخمك گذاري است. بهتر است اين دما سنجي سه ماه انجام گردد تا دقيقاً زمان هاي تخمك گذاري مشخص شود. لذا شما مي‌توانيد زمان نزديكي را با اين اطلاعات تنظيم نماييد تا شانس باروري بيشتر شود اين اطلاعات براي پزشك مشاور نيز بسيار سودمند خواهد بود.

ابزار جستجو گر براي تخمك گذاري:

آزمايش دوم براي بررسي تخمك گذاري با ابزاري است كه پس از تهيه از داروخانه در منزل قابل انجام است. اين ابزار به شما اجازه مي‌دهد ادرار خود را از نظر وجود هورمون LH كنترل نماييد. به محض بالا رفتن مقدار اين هورمون يعني درست قبل از تخمك گذاري با وارد نمودن يك كاغذ حساس به داخل ادرار بر روي آن تغيير رنگ ايجاد مي‌گردد. توصيه مي‌شود اين آزمايش از روز دهم قاعدگي شروع و هر روز انجام شود تا تغيير رنگ به وجود آيد. سپس همان روز يا روز بعدي را براي نزديكي انتخاب نماييد.

به هر حال ثبت تغييرات مثبت يا منفي در اين آزمايش به پزشك مشاور كمك زيادي مي‌نمايد.

- آزمايشاتي هست كه تمام زوج هاي نابارور نياز دارند انجام شود:

اولين آزمايش، آزمايش مني است. اين را بايد بدون توجه به اينكه قبلاً پدر شده يا خير انجام دهد. بدين دليل كه شمارش يا تعداد اسپرم در طول زمان تغيير مي‌نمايد و 30-40% تمام ناباروي ها را به دليل عامل مرد مي‌دانند.

اين آزمايش 2-3 روز بعد از آخرين نزديكي بهتر است انجام شود آزمايش بعدي راديوگرافي رنگي از داخل رحم و لوله هاي آن است تا باز بودن فضا هاي داخلي آن مشخص گردد.

اقدام بعدي بررسي دهانه رحم است كه آمادگي پذيرا بودن براي اسپرم را تخمين مي‌زند.

به طور خلاصه سه بررسي كلي براي هر خانم نابارور لازم است: كيفيت دهانه رحم، باز بودن فضاي داخلي رحم و لوله ها و تخمك گذاري.

ساير آزمايشات تشخيصي:

آزمايش خون:

شامل بررسي هورمونهاي غدد تيروئيد، غدد فوق كليوي و يا غده صنوبري مغز است كه توسط بعضي از پزشكان توصيه مي‌گردد

آزمايش بعد از نزديكي:(Pct):

اين آزمايش به صورت نمونه برداري چند ساعت بعد از نزديكي از دهانه رحم است نمونه در زير ميكروسكوپ از نظر تعداد اسپرم زنده يا در حال حركت بررسي مي‌گردد.

آزمايش نمونه برداري از مخاط رحم:

با وسيله اي مخصوص از درون رحم نمونه برداري مي‌شود اين آزمايش درست قبل از رگل انجام مي‌شود تا ده دقيقه بعد از آن درد مختصري در شكم حس خواهد شد. با اين آزمايش پزشك به طور غير مستقيم از تخمك گذاري به دنبال تغييرات هورموني كه روي مخاط رحم ايجاد مي‌شود مطلع مي‌گردد.

هيستروسكوپي و لاپاراسكوپي:

اين آزمايشات كه به نوعي جراحي محسوب مي‌شوند پزشك را قادر مي‌سازد كه درون رحم را ببينيد و از محيط اطراف آن اطلاعات كسب نمايد. انواع پوليپ ها، فيبروم، چسبندگي ها و يا اندومتريوز به اين طريق قابل تشخيص است.

آزمايشات ايمني:

بحث و گفتگوي زيادي در مورد مفيد بودن آزمايشات ايمني براي زوج هاي نابارور مطرح است. در حال حاضر انجمن هاي علمي مربوطه در دنيا انجام آن را ضروري نمي‌دانند.

روش هاي درمان:

بعد از اينكه پزشك بررسي هاي ناباروري را تكميل نمود، زمان تصميم گيري براي نوع درمان فرا مي رسد در حال حاضر فرمول ساده اي براي انتخاب بهترين درمان فقط بر اساس آزمايشات به عمل آمده و جود ندارد.